Onderzoeksprojecten

Les in Lezen. Effectief leesonderwijs voor het basis- en secundair onderwijs in Vlaanderen.

Leesvaardigheid en de daarmee samenhangende didactiek is één van de meest bestudeerde domeinen binnen het onderzoek naar taalonderwijs, al bestaat er nog vaak een kloof tussen wetenschap en praktijk.

Dit resulteerde in 2021 in een oproep van het Departement Onderwijs en Vorming met als doel de effectieve praktijken ter bevordering van het leesonderwijs in de Lezen-op-School-projecten op een wetenschappelijk onderbouwde manier te identificeren en te analyseren, en daarnaast meer inzicht te verwerven in wat scholen nodig hebben om die effectieve praktijken daadwerkelijk toe te kunnen passen.

Met dit overkoepelend doel voor ogen, voerden we als een eerste stap (onderzoekslijn 1) een systematische meta-review uit van effectief leesonderwijs.

Hoewel verschillende fundamentele componenten van leesvaardigheid onderscheiden kunnen worden doorheen het leesproces, hangen deze ook intrinsiek samen. Een brede kijk met aandacht voor interactie tussen de fundamentele componenten van leesvaardigheid was daarom vereist. Daarnaast is er een fundamenteel verschil tussen het basis- en het secundair onderwijs in de aanpak van leesonderwijs, én start het leesproces bovendien al voor het formeel leesonderwijs in het eerste leerjaar. Het was dus ook cruciaal om een review uit te voeren met aandacht voor kleuter-, lager en secundair onderwijs. Ook andere relevante actoren zoals familie en sociale context (gemeenschap, community) werden meegenomen in de analyse.

Onderzoekslijn 2 focuste op de analyse van de Lezen-op-School projecten. In onderzoekslijn 3 (vanaf september 2022) zullen leerkrachten via een professionaliseringstraject vanuit de inzichten uit onderzoekslijnen 1 en 2 een praktijkrelevante inspiratiegids ontwikkelen.

Dit project is een samenwerking tussen de opleiding Logopedie en Audiologie, de Lerarenopleiding en ExCEl van Thomas More, Universiteit Antwerpen en Odisee Hogeschool.

Meer weten?
Neem contact op met kirsten.schraeyen@thomasmore.be of astrid.geudens@thomasmore.be. 

 

ELODIE 'Effectief Leesonderwijs doet iedereen Excelleren'

Concreet vertalen we in dit project de heersende wetenschappelijke state-of-the art rond effectief voorbereidend leesonderwijs naar een praktijkgericht kader voor leraren, schoolteams en de lerarenopleiding.

Vanuit inzichten rond effectieve professionalisering van leraren – zowel tijdens de initiële opleiding als op de werkvloer – bouwen we een proof-of-concept van een professionaliseringstraject in 3 delen rond effectief voorbereidend leesonderwijs:

• Een online bijscholing van 30 studie-uren rond effectief voorbereidend leesonderwijs, gericht op leerkrachten uit de derde kleuterklas en het eerste leerjaar en op de leerkrachten die de taalintegratietrajecten verzorgen. Binnen deze bijscholing worden 3 inhoudelijke thema’s aangesneden: (1) Werken aan fonemisch bewustzijn en letterkennis, (2) Taaldenkgesprekken en interactievaardigheden, (3) Woordenschat verbreden en verdiepen
• Deelname aan een lerend netwerk met verdieping van de theoretische inhouden uit de online bijscholing, maar vooral met ondersteuning voor de praktische vertaling van de wetenschappelijke inzichten naar de concrete context van de school.
• Individuele begeleiding van de school door een pedagogisch begeleider om voor maximale impact op de klasvloer te zorgen. Op deze manier maximaliseren we de kans dat het professionaliseringstraject niet alleen tot meer kennis bij de betrokken leerkrachten leidt, maar ook tot veranderd leerkrachtgedrag in de klas en zo tot verbeterde uitkomsten bij de betrokken kinderen.

50 scholen met veel kansarme leerlingen krijgen de kans om dit getrapte professionaliseringstraject te volgen en aan de slag te gaan rond effectiever voorbereidend leesonderwijs.

De lessen die we uit dit project trekken moeten een sterke stimulans bieden voor beter voorbereidend leesonderwijs in de Vlaamse scholen en een eerste stap vormen naar sterkere professionals op onze arbeidsmarkt.

Dit project is een samenwerking tussen ExCEl, de opleiding Logopedie en Audiologie en de Lerarenopleiding van Thomas More, Odisee Hogeschool, Universiteit Gent, Departement Onderwijs en Vorming en ESF.

Meer weten?
Neem contact op met kirsten.schraeyen@thomasmore.be of astrid.geudens@thomasmore.be. 

 

Taalondersteuning voor leerlingen die daar extra nood aan hebben

In 2020 gaf de Vlaams minister van Onderwijs de opdracht aan de Universiteit Antwerpen, in partnerschap met de hogescholen Odisee en Thomas More, om een onderzoek naar taalintegratietrajecten uit te voeren. Het onderzoek beschrijft wetenschappelijk onderbouwd wat de kenmerken zijn van een effectief taaltraject voor leerlingen die de onderwijstaal onvoldoende beheersen.

Het projectteam ontwikkelde een praktijkgids met zes essentiële bouwstenen voor effectieve taaltrajecten. Daarmee komen alle schoolteams gelijk aan de start. Op www.taaltrajecten.be kan je de praktijkgids verkennen en gratis downloaden. Bovendien kan je aan de hand van gerichte zoekfuncties (onderwijsniveau, bouwsteen) concrete voorbeelden van effectieve taaltrajecten vinden die een schoolteam op weg kunnen zetten.

Meer weten?
Neem contact op met kirsten.schraeyen@thomasmore.be

 

Fit-voor-Lezen

Met het project 'Fit-voor-Lezen' zetten we in op de preventie van leesproblemen vanaf de kleuterschool. We sensibiliseren en informeren leraren, logopedisten, ouders en leesbevorderaars, zodat ze de risicolezer beter kunnen identificeren en opvangen. We ontwikkelden een sensibiliseringspakket bestaande uit een campagneposter, een checklist van risicosignalen en een website met meer informatie en tips: fit-voor-lezen.thomasmore.be. Via een systematisch literatuuronderzoek gingen we op zoek naar evidence based aanbevelingen met betrekking tot interventie bij risicolezers. In een vervolgproject werken we aan een toegankelijk overzicht van deze aanbevelingen en bespreken we bestaande didactische materialen die bij de preventie van leesproblemen kunnen ingezet worden.

Dit project is een samenwerking tussen de opleiding Logopedie en Audiologie en de Lerarenopleidingen van Thomas More.

Krijg een antwoord op je vragen of lees over het project in Noé, M., Leysen, H., Simons, J. & Van Kerckhove, E. (2019). Herken kleuters met risico op latere leesproblemen. Tijdschrift Taal, 10 (15), 14-19.

Meer weten?
Neem contact op met marjolein.noe@thomasmore.be

 

De rol van executieve functies voor de leesontwikkeling bij meertalige kinderen

Dit longitudinaal project wil inzicht verwerven in de invloed van executieve functies (inhibitie, flexibiliteit & werkgeheugen) op de ontwikkeling van ontluikende geletterdheid (o.m. fonologische vaardigheden) en aanvankelijk lezen bij meertalige kinderen in Nederlandstalige scholen in Vlaanderen. De verworven inzichten moeten in de eerste plaats resulteren in praktische aanbevelingen voor de onderwijspraktijk. Daarnaast moeten deze inzichten de kennis over mogelijke risicosignalen verhogen bij professionals binnen de klinische praktijk. Tenslotte moeten de verworven inzichten handvatten aanreiken aan de primaire leefomgeving van meertalige kinderen in het stimuleren en ondersteunen van voorschoolse vaardigheden die bijdragen aan een vlotte leesstart in de schooltaal.

Dit project is een samenwerking tussen de opleiding Logopedie en Audiologie van Thomas More en de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen van KU Leuven. 

Bekijk interessante bronnen over executieve functies.

Meer weten?
Neem contact op met kirsten.schraeyen@thomasmore.be

 

Hoe ondersteun je meertalige kinderen?

Leerkrachten en logopedisten zitten vaak met vragen over hoe ze meertalige kinderen het beste begeleiden in de klas en in de praktijk. Zo wordt bijvoorbeeld de moedertaal van deze kinderen vaak genegeerd terwijl dat net een hefboom kan zijn om het Nederlands te versterken.

Met het project Meer Taal willen we leerkrachten uit het basisonderwijs en logopedisten informeren en adviseren. We zoeken in literatuur naar effectieve principes en bevragen de doelgroepen om hun noden in kaart te brengen. Daarna adviseren we leerkrachten en logopedisten via een campagne. Op die manier willen we taaldidactiek en taaltherapie versterken en daarmee ook de taalontwikkeling van meertalige kinderen.

Lees de resultaten van onze bevraging in Mostaert, C., Leysen, H., Simons, J., & Vinckx, L. (2021). Hoe pakken logopedisten in Vlaanderen taaltherapie bij meertalige kinderen aan? Logopedie, 5, 13-25.

Meer weten? 
Neem contact op met heleen.leysen@thomasmore.be

 

Oudervragenlijst over moedertaalontwikkeling

Dit project is afgerond. De ALDeQ-NL is verschenen. Dit is een gratis oudervragenlijst over de moedertaal(ontwikkeling) van meertalige kinderen. De ALDeQ-NL helpt om meertalige kinderen met een taalontwikkelingsstoornis op te sporen. Logopedisten, maar ook CLB-medewerkers, zorgcoördinatoren of -leerkrachten kunnen gebruik maken van de vragenlijst. Ouders vullen de vragenlijst steeds onder begeleiding van een professional in. 

Met de steun van HaBilNet werd de ALDeQ-NL vertaald naar 10 verschillende talen met voorleesfunctie zodat ouders de vragenlijst in hun eigen taal kunnen invullen.

De ALDeQ-NL is een Nederlandstalige versie van de Alberta Language and Development Questionnaire (ALDeQ; Paradis, Emmerzael & Sorenson Duncan, 2010). Dit project is een samenwerking tussen de opleidingen Logopedie en Audiologie van Thomas More en Vives en de opleiding Logopedische en Audiologische Wetenschappen van KU Leuven. 

Lees over de ontwikkeling van de ALDeQ-NL in Leysen, H., Mostaert, C., Patteeuw, T., Roeyers, H., Van Den Heuvel, E., & Zink, I. (2020). ALDeQ-NL, dé Nederlandstalige oudervragenlijst voor moedertaalonderzoek. Logopedie, 33(4), 38-48 of Signaal, 112(3), 18-33.

Bekijk de korte video's over de ALDeQ-NL: voor logopedisten en voor leerkrachten.

Meer weten? 
Neem contact op met heleen.leysen@thomasmore.be